Jaka jest najstarsza książka świata? To pytanie, choć proste z pozoru, kryje w sobie fascynującą złożoność. Odpowiedź zależy bowiem od tego, jak w ogóle zdefiniujemy „książkę”. Czy mamy na myśli druk, rękopisy, zwoje, a może najwcześniejsze formy zapisu, takie jak gliniane tabliczki? Niezwykła ewolucja piśmiennictwa i nośników informacji sprawia, że o tytuł najstarszej książki rywalizuje wiele niezwykłych dzieł.
Diamentowa Sutra: Najstarsza drukowana książka świata
Kiedy mowa o najstarszej drukowanej książce, bezsprzecznie na myśl przychodzi Diamentowa Sutra (ang. Diamond Sutra). Ten buddyjski tekst, powstały w Chinach w 868 roku n.e., to prawdziwy majstersztyk wczesnego druku. Został stworzony metodą drzeworytu – misterną techniką polegającą na wyżłabianiu tekstu i ilustracji na drewnianych klockach, a następnie odbijaniu ich na papierze.
Diamentowa Sutra to imponujący zwój o długości około 5 metrów, zawierający fragmenty nauk Buddy, wzbogacone pięknymi ilustracjami. Jej sensacyjne odkrycie w 1907 roku przez archeologa Aurela Steina w jaskiniach Mogao w prowincji Gansu okazało się kamieniem milowym w historii druku.
Dziś ten niezwykły dokument spoczywa w British Library w Londynie, gdzie każdy, od badacza po pasjonata, może podziwiać jego historyczne znaczenie.
Czytaj także: Książki dla młodzieży warte przeczytania
Poza drukiem: Najstarsze rękopisy i kodeksy
Zanim wynaleziono druk, teksty kopiowano z benedyktyńską precyzją ręcznie. Te bezcenne manuskrypty, często w formie zwojów lub kodeksów (czyli zszytych kartek), stanowią znacznie starsze świadectwa piśmiennictwa niż drukowana Diamentowa Sutra, przenosząc nas w głąb wieków.
Kodeks Synajski: Jeden z najstarszych rękopisów Biblii
Wśród nich wyróżnia się Kodeks Synajski – jeden z najważniejszych i najstarszych zachowanych rękopisów Biblii. Pochodzący z IV wieku n.e., jest niezastąpionym źródłem do badań nad wczesnym chrześcijaństwem i tekstem Pisma Świętego.
Zwoje z Nag Hammadi: Gnostyckie teksty z Egiptu
Równie fascynujące są Zwoje z Nag Hammadi, niezwykły zbiór gnostyckich tekstów, odkrytych w Egipcie w 1945 roku. Te starożytne manuskrypty, również datowane na IV wiek n.e., otwierają przed nami okno na wczesne ruchy religijne, dostarczając unikalnych perspektyw.
Czytaj także: Lista najpiękniejszych książek o miłości dla młodzieży
Prekursorzy książki: Od tabliczek glinianych po papirusy
Zanim pojawiły się kodeksy i druk, historia zapisu wiodła przez zupełnie inne ścieżki. Najwcześniejsze formy przekazywania informacji przyjmowały postać tabliczek glinianych i papirusów. Choć nie nazwalibyśmy ich „książkami” w dzisiejszym rozumieniu, to właśnie one stanowią absolutny fundament piśmiennictwa, otwierając drogę do wszystkich późniejszych innowacji.
Epos o Gilgameszu: Najstarsze dzieło literackie
Prawdziwą perłą wśród starożytnych zapisów jest Epos o Gilgameszu – mezopotamski poemat, powszechnie uznawany za jedno z najstarszych zachowanych dzieł literackich na świecie. Zapisany na glinianych tabliczkach około 2100 roku p.n.e., porywa historią króla Gilgamesza i jego epickiej podróży w poszukiwaniu nieśmiertelności.
Egipska Księga Umarłych: Papirusowe świadectwa starożytności
Innym fascynującym świadectwem dawnych cywilizacji jest Egipska Księga Umarłych. To zbiór mistycznych tekstów grobowych, spisywanych na delikatnych papirusach w okresie Nowego Państwa (XVI-XI w. p.n.e.). Zawierała zaklęcia i szczegółowe wskazówki, które miały bezpiecznie przeprowadzić zmarłych przez zaświaty. Choć nie jest książką w nowoczesnym sensie, to niezwykle cenne źródło wiedzy o wierzeniach starożytnych Egipcjan.
Gdzie zobaczyć najstarsze formy piśmiennictwa?
Jeśli marzysz o zobaczeniu tych niezwykłych świadectw historii, wiele z nich czeka na Ciebie w największych muzeach i bibliotekach świata. Diamentowa Sutra dumnie spoczywa w British Library w Londynie. Zwoje z Nag Hammadi i inne bezcenne papirusy często odnajdziesz w muzeach egipskich lub w prestiżowych kolekcjach uniwersyteckich. Gliniane tabliczki z Mezopotamii, w tym fragmenty Eposu o Gilgameszu, podziwiać możesz w takich miejscach jak Muzeum Pergamońskie w Berlinie czy British Museum w Londynie.
Konserwacja tych bezcennych zbiorów jest absolutnie kluczowa. To dzięki niej możemy zachować dziedzictwo ludzkości dla przyszłych pokoleń i kontynuować fascynujące badania nad historią piśmiennictwa.
Najczęściej zadawane pytania
Przygotowaliśmy odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania, które mogą nurtować Cię w związku z najstarszymi książkami i formami piśmiennictwa.
Jaka jest najstarsza drukowana książka świata?
Za najstarszą znaną drukowaną książkę świata uznajemy Diamentową Sutrę – buddyjski tekst, który powstał w Chinach w 868 roku n.e., wydrukowany metodą drzeworytu.
Czy istnieją teksty starsze niż Diamentowa Sutra?
Oczywiście! Istnieją znacznie starsze rękopisy, takie jak Kodeks Synajski (IV wiek n.e.) czy Zwoje z Nag Hammadi. Co więcej, przed nimi powstały jeszcze starsze formy zapisu, np. monumentalny Epos o Gilgameszu na glinianych tabliczkach (ok. 2100 p.n.e.) czy starożytna Księga Umarłych na papirusach.
Gdzie przechowywana jest Diamentowa Sutra?
Diamentowa Sutra jest bezpiecznie przechowywana w British Library w Londynie, gdzie jest dostępna dla publiczności i badaczy z całego świata.
Czym różni się „książka” od „rękopisu” lub „tabliczki” w kontekście tego pytania?
W poszukiwaniu „najstarszej książki” kluczowa jest właśnie definicja. „Książka” w nowoczesnym rozumieniu najczęściej odnosi się do kodeksu (czyli zszytych kartek) lub tekstu drukowanego. Rękopisy to wszelkie teksty pisane ręcznie, które mogły przyjmować formę kodeksów lub zwojów. Tabliczki gliniane czy papirusy to jeszcze wcześniejsze formy zapisu, które zazwyczaj nie są klasyfikowane jako „książki” w dzisiejszym, tradycyjnym sensie.
